Yöneylem Araştırması - 2

Yöneylem Araştırmasının ülkemizde tanıtılması ve yaygınlaştırılması için, 1975 yılında kurulmuş olan Yöneylem Araştırması Derneği (YAD)’nin web sayfasında; Yöneylem Araştırmasının bir bilim dalı olup olmadığına ilişkin çeşitli görüşler yer almaktadır. Kendi tarafımdan baktığımda; Yöneylem Araştırması, fizik, matematik, ekonomi gibi bilimleri kullanan, karar verme sorunları için geliştirilmiş melez (hibrid) bir bilim dalı gibi görünmektedir. Karar verme sorunları her alanda mevcuttur. Endüstri Mühendisleri olarak; aklımıza ilk gelen imalat sistemlerine ilişkin sorunlar (hat dengeleme, kaynakların etkin paylaşımı, tesis yerleşimi v.b.) olsa da; sosyal, siyasi, sağlık ve turizm gibi pek çok alandaki karar sorunu Yöneylem Araştırması çatısı altında yer alan, sorun yapısına uygun bilimsel yöntemlerle çözülebilmektedir. Buradan hareketle; karar sorunu Yöneylem Araştırması için önemli başlangıçtır diyebiliriz. Karar sorununun niteliği, karar ortamının taşıdığı özellikler; Yöneylem Araştırması için diğer önemli adım olan model yapısına yansımaktadır. Belirli karar ortamları olarak kabul edilebilen sistemlere ait sorunları “Deterministik Modeller” sınıfı adı altında toplayabiliriz. Deterministik ifadesi akademik paylaşım diline yerleşmiş olması sebebiyle, tarafımdan da kullanılmaktadır. Deterministik modellerin doğrusal olma özelliğine sahip olan bir grubu; Yöneylem-I kitabımda olduğu gibi, Yöneylem-II kitabımın da içeriğini oluşturmaktadır. Ancak bu kez; kesikli optimizasyon olarak bilinen farklı özellikli model yapıları ele alınmaktadır. 

 

Yöneylem Araştırması-II, Yöneylem Araştırması-I’in devamı olarak tasarlandığı için; Bölüm 9 ile başlamaktadır. Söz konusu bölüm Şebeke Modelleri’ne aittir. Şebeke modelleri; deterministik, doğrusal özellik taşıyan sorunları ele almaktadır ve bazıları 0-1 tamsayılı çözüm, bazıları da tamsayılı çözüm gerektirmektedir. Kitapta ele alınan sorunlar genellikle küçük boyutludur, amaç mantıksal çözüm sürecini kavratabilmek olmuştur. Bilgi teknolojisinin olmazsa olmaz desteğinin gerekliliğini tekrar vurgulamak isterim. Bölüm 10 yine tamsayılı modeller için geliştirilmiş olan çözüm yöntemlerine ayrılmıştır. Bölüm 11 ise farklı bir model yapısı olan birden fazla amacı değerlendirme yöntemlerinden Hedef Programlamaya ayrılmıştır. Her bir bölümün sonunda; yukarıda da belirttiğim gibi, mümkün olduğunca farklı karar sorunları için problem çözümleri vardır.