Vergi Yargılaması Hukukunda Temyiz

Kanun yolu, yargılama neticesinde davanın süjeleri olan davacı ve davalı tarafa tanınan kanuni bir olanaktır. Davanın tarafları, kanun yolları sayesinde yargılama neticesinde hatalı olarak verildiği kanaatinde oldukları yargı kararlarının tekrar ve üst yargı organlarınca incelenmesini ve değiştirilmesini talep eder ve bunu sağlamaya yönelik başvuruda bulunurlar.

İlk derece yargı yerlerince verilen nihai kararların bir üst yargı merciince yeniden incelenmesi olanağı veren kanun yolları sayesinde yargı hizmetlerinin daha güvenceli bir şekilde sunulması hedeflenmektedir. Anayasa Mahkemesi'nin kabulüne göre de, kanun yollarına başvurma hakkı, adil yargılanma hakkı ve hak arama hürriyeti kapsamındadır.

Kanun yolları içerisinde de temyiz kanun yolu çok önemli bir yer tutmaktadır. Temyiz, genel anlamda, ilk derece mahkemeleri ya da istinaf mercileri tarafından verilen nihai nitelikli kararların temyiz mercii olan üst mahkemece hukuka uygunluk bakımından denetiminin yapılmasıdır. Temyiz denetiminde özellikle hukuki bir denetim yapıldığı hususu özellik arz eder. Temyiz mercii, yerel mahkeme ya da istinaf mercii tarafından verilen nihai kararın hukuki denetimini yapar. İYUK’a son değişiklikle 18.06.2014 tarihinde eklenmiş olan “İvedi Yargılama Usulü” ve “Merkezi ve Ortak Yerlere İlişkin Yargılama Usulü” hükümleri haricinde, kendisini onun yerine koyarak yeniden karar veremez.

Bu çalışmada vergi yargısı organlarının verdiği nihai kararların hukuka uygunluğunun denetlenmesi amacıyla öngörülen kanun yollarından temyiz kanun yolu kavramı detaylı bir şekilde irdelenmeye çalışılacaktır. Tez konusu anlatılırken doktrindeki teorik tartışmalara az da olsa yer verilecek ancak konular özellikle Danıştay kararlarıyla anlatılmaya çalışılacak ve çalışmaya derinlik kazandırılacaktır. Bunun nedeni, yeri geldikçe anlatılacak konularla ilgili uygulamadaki sorunlara değinerek Danıştay’ın da görüşlerine yer vererek uygulamadaki mevcut ve muhtemel sorunlara çözüm önerisi getirebilmektir. “Vergi Yargılaması Hukukunda Temyiz Kanun Yolu” adlı bu tez üç ana bölümden oluşmaktadır:

Birinci bölümde, öncelikle vergi yargısı kavramı, Türkiye’de vergi yargısı ve tarihsel gelişiminden bahsedilecek olup, ardından hukukumuzda kanun yollarının hangi aşamalardan geçtiği ve kanun yollarının türleri üzerinde açıklamalarda bulunulacaktır. Yine bu bölümde temyiz kanun yolu ile diğer kanun yolları arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılacaktır. Son olarak Türk hukukunda temyizin genel görünümü her yargı alanında (Hukuk, Ceza ve İdari Yargı) ayrı ayrı özetle anlatılacaktır.

İkinci bölümde, tezin ana konusu olan vergi yargısında temyiz yoluna ilişkin hususlar tüm detayları ile ele alınmaya çalışılacaktır. Buna göre hangi tür kararların temyize tabi olduğu, temyizin sebepleri, mercii, süresi, temyize kimlerin ne şekilde başvurabileceği, başvuruda uyulması gereken usullerin neler olduğu, temyiz incelemesi sonucunda verilebilecek kararlar, bozma sonrası yargılamanın akıbeti ve temyizde yürütmenin durdurulması konuları yapılan kanun değişiklikler sonucu güncel mevzuat hükümleri çerçevesinde ve Danıştay içtihatları ışığında açıklanacaktır.

Üçüncü bölümde, öncesinde yapılacak değerlendirmelerden alınan sonuçlardan hareketle, vergi yargılamasında 6545 sayılı Kanunla 20.7.2016 tarihinden itibaren yürürlüğü başlayan istinaf kanun yolunun temyiz kanun yolu üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri değerlendirilecek, ayrıca temyize başvuruda parasal sınırlar getirilmesinin olumlu ve olumsuz etkileri, özellikle hak arama hürriyeti ve adil yargılanma hakkı bakımından incelenecektir. Son olarak Türk vergi yargısında temyiz kanun yolu bağlamında uygulamadaki sorunlar Danıştay’ın içtihat mahkemesi özelliği açısından değerlendirilecek ve Danıştay’a yeni model önerisinde bulunulacaktır.

Tez konusu ile ilgili araştırma yapılırken süreli ve süresiz hukuk kaynakları taranacak, özellikle ikinci ve üçüncü bölüme ilişkin konular araştırılırken güncel kaynaklardan yararlanılacaktır. Tezde izlenen inceleme yöntemi gereği olarak yapılan karşılaştırmalar için idari yargılama hukukundan, adli yargılama hukukundan ve ceza yargılama hukukundan da yararlanılacaktır. Ayrıca, vergi hukukunun ve idari yargılama usul hukukunun gelişiminde en önemli etken olan vergi yargısının yüksek mahkemesi olan Danıştay içtihatları taranarak konu ile ilgili önem arz eden kararlara özellikle yer verilecektir.