Uygulamalı Metin Bilgisi Engin Yılmaz

Her okuma, aslında yeni bir anlamlandırma demektir. Anlamlandırma sürecinde "metin üreticisi" konumundaki yazar kadar, "metin çözücü" olan okur da etkin bir rol üstlenebilmektedir/üstlenmelidir. Yazarın bilgisi, birikimi, dünya ve sanat görüşü elbetteki "metnin üretimi" aşamasında belirleyicidir. Bir metnin dilsel anlamda üretimi tamamlandıktan sonra, sıra artık o metni okuyacak/dinleyecek, yeniden anlamlandıracak, inceleyecek, eleştirecek kişiye gelmiş demektir.

 

Metnin anlaşılabilmesi için; metni üreten yazarın etkin olduğu "metinselleşme süreci" kadar; metni alımlayan, metni çözmesi beklenen okur evrenindeki her bir üyenin etkin olduğu "metin sonrası" aşaması da büyük önem taşımaktadır. Kaldı ki, bu "metin sonrası" aşamada metni çözmesi beklenen okurun bilgisi, birikimi, dünya ve sanat görüşünün yanında, yazardan ve eserden beklentisi de ön plana çıkmaktadır.

 

Elinizdeki eserin hazırlanışından temel amaç da, "metin sonrası" aşaması olarak kabul edilebilecek olan "metinlerin incelenmesi" noktasında, özellikle üniversitelerdeki Türk Dili ve Edebiyatı, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi, Türkçe Eğitimi, Dilbilim gibi bölümlerde okuyanlara/lisans üstü öğrenim görenlere, Türkçe/Edebiyat öğretmenlerine ve alanın uzmanlarına, somut inceleme örnekleri sunarak kılavuzluk etmektir.

 

Edebi nitelikteki eserler, farklı yöntemlerle incelenebilir. Metne pozitivist, psikanalitik, hermeneutik, felsefi, yapısalcı, çoğulcu vb. yöntemler ışığında yaklaşılabilir ve bu doğrultuda değerlendirmeler yapılabilir. Elinizdeki eserde, daha çok "anlatısal metin" türündeki örnekler incelenmiş; metinler yer yer "bütüncül", yer yer "bölümsel" incelemeye tabi tutulmuştur. Metin incelemesi yapılırken çeşitli kavramlar, imgeler, motifler ışığında "Metne Bağlı İnceleme Yöntemi"ne (vverkimmanent) bağlı kalınarak, "Metin Dilbilimi" başta olmak üzere "Edimbilim", "Sosyal Psikoloji", "İletişim" vb. sosyal disiplinlerin ilke, yöntem ve verilerinden de yararlanılmıştır.

 

Metinler, ait oldukları bağlamsal düzlemler (dil bağlamı, sosyal/kültürel bağlam, söylemsel bağlam, durumsal bağlam, metinsel bağlam) dikkate alınmış, kullanıcının dil ve üslup özellikleri bakımından değerlendirilmiştir.