Soğdlar ve Türkler_{İpek Yolu’nun Tüccarları ve Hâkimleri}

İslam dünyasından Doğu Asya’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada ticarî, dinî, sosyal
ve kültürel etkileşimlerin pek çoğu İpek Yolu sayesinde gerçekleşmiştir. Bu ticaret
güzergâhının kadim halklarından biri de Soğdlardır. Orta Asya’nın verimli vadileri
çevresinde, Ceyhun ve Seyhun nehirleri arasında, Zerefşan Vadisi boyunca mukim olmuş
Soğdlar; dilleri, kültürleri, toplumsal özellikleri ve âdeta “homo economicus” olarak
nitelendirilebilecek ticarî kabiliyetleriyle MÖ 6. yüzyıldan MS 10. yüzyıla kadar bölgenin

ticaretle maruf olan halkları arasında yer aldılar. Uzun mesafe ticareti yapmaları
dolayısıyla Soğdlar, Sâsânilerden Çinlilere, Bizans’tan Müslüman Araplara çok farklı
kültürlerin tarihî kayıtlarında boy gösterdiler.
4. yüzyıldan itibaren Hunların idaresi altında şehir yapısının, ticarî düzenin ve sosyal
dokunun güçlendiği bir istikrar dönemine giren Soğdlar, Türk Kağanlığı (Göktürkler)
hâkimiyetinde İpek Yolu’nun efendilerine dönüştüler. 6. yüzyılda Türk Kağanlığı’nın
sınırlarını Çin’den Bizans’ın doğu sınırına kadar genişletmesi Soğdlara büyük bir pazar
alanı açtı. Bu süreçte onlar köklü tarihsel bağlarıyla Türk fatihlere ve hâkimlere hizmet
ederek imparatorluğa diplomatik, siyasî ve ticarî bilgileriyle katkı sundular. Gerek İpek
Yolu ve Orta Asya tarihinde gerekse eski Türk tarihinde oynadıkları bu sıra dışı role
karşın ülkemizde Soğdlar üzerine yapılmış akademik çerçevede müstakil bir çalışma
yoktur. Soğdlar ve Türkler: İpek Yolu’nun Tüccarları ve Hâkimleri bu boşluğu dolduruyor ve
okurunu İpek Yolu’nda bir seyahate çıkartıyor.