Özbek Türkçesinde ve Yeni Uygur Türkçesinde Sıfat Fiilli Yapılar: Karşılaştırmalı Dilbilimsel Bir An

Günümüzde Türkiye başta olmak üzere Türk dünyasının birçok merkezinde her bir Türk lehçesi üzerine ayrı ayrı olduğu gibi tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinin tamamını kapsayan karşılaştırmalı çalışmalarla Türk lehçelerinin ortak yönleri ortaya konulmaktadır. Sovyetlerin uyguladığı dil politikası ile Türk dünyasındaki dil ve fikir birliği bozulmuş olsa da Türklük bilimi alanında ortaya konulan birçok değerli çalışmayla yeniden bu birlik sağlanmaya çalışılmaktadır. Elinizdeki bu eser de Türklük bilimi alanına bir nebze de olsa katkı sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Sıfat fiil, Türkiye’de birçok terimde olduğu gibi ortak bir görüşe varamadığımız bir terimdir. Çünkü “sıfat fiil” terimi için sıfat fiilin yanı sıra isim fiil, ortaç, partisip, sıfat-eylem, fiilimsi, kılın sanı, kılın sanı gibi terimler kullanılmaktadır. Sıfat fiil Özbek Türkçesinde “sifatdaş” ve Yeni Uygur Türkçesinde ise “süpet pe’el” veya “süpetdaş” olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmada “sıfat fiil” terimini kullanılması tercih edilmiştir. Bu çalışmada Türk dilinde sıfat fiil konusunda yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verilmiş ve sonrasında Üretken Dönüşümlü Dilbilgisi Kuramı ile ilgili kavramlar anlatılmıştır. Bununla birlikte Özbek Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinde sıfat fiillerin işlevleri ve anlamları hakkında bilgi verilmiş ve örnek cümlelerle konu desteklenmiştir. Ayrıca Özbek Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesindeki sıfat fiilli yapılar, Üretken Dönüşümlü Dilbilgisi Kuramı ile Yönetim ve Bağlama Kuramı çerçevesinde incelemeye alınmıştır. Bu bölümde her cümlenin derin yapısı ve yüzey yapısı vardır teorisinden hareketle, tespit edilen cümlelerin derin yapı ve yüzey yapı katmanı gösterilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada sentaks, semantik ve morfoloji konuları birbiriyle bağlantılı şekilde analiz edilmiş ve biri diğerinden üstün tutulmamıştır. Böylelikle Özbek Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinin sözdizimi alanında yapılan çalışmalara katkıda bulunmak amaçlanmıştır.