Melatonin ve Çinkonun Egzersize Katkıları

Yaptığımız çalışmada, aerobik solunum yapan canlılarda fizyolojk olarak da

oluşabilen serbest radikallerin normalden fazla üretimi canlı organizma için

kaçınılmaz olarak zararlar oluşturur. Bu nedenle özellikle son yıllarda oldukça

yaygın şekilde araştırmalar yapılmaktadır. Uygun konsantrasyonlarda yararlı etkilere

sahip olduğu için serbest radikallerin oksidatif stres oluşturabilecek konsantrasyonlara

ulaşmadan antioksidanlar tarafından tamponlanması gerekmektedir.

Çinko ve melatonin oldukça güçlü antioksidanlar olarak farklı deneysel

iskemi-reperfüzyon çalışmalarında farklı doz ve sürelerde kullanılmıştır. Çinko,

enzim aktivitesi ile melatonin sentezi ile ilgilidir. Melatonin, gastrointestinal

sistemden çinko emilimi için düzenleyici aktiviteye sahiptir. Çinko ile epifiz

bezi-melatonin sentezi arasındaki ilişki nedeniyle çinko, beyin fonksiyonlarını

koruma ve yaşlanmayı geciktirme açısından önemli bir potansiyel olabilir. Melatonin

düzeyi yaşamın üçüncü ayına kadar artmakta, bundan sonra melatonin

ritmi belirginleşmektedir. Sirkadiyan ritmin gelişmesinde anne sütüyle beslenmenin

büyük önemi vardır. Melatonin doğrudan uykuya yol açmaz ama, uyku

zamanının belirlenmesinde önemlidir. Melatonin sentezlenmesi kış ve yaz aylarında

daha fazla, bahar aylarında daha azdır. Melatonin hem suda hem de yağda

eriyebilmektedir. Bu özelliği melatonin kan beyin bariyerini kolayca geçmesini

sağlamaktadır. İntravenöz uygalanmasını takiben birkaç dakika içinde beyin

dokusuna geçebilmektedir. Yapılan araştırmalar, melatoninin lipit peroksidasyonuna

karşı koruyucu olduğunu göstermektedir. Melatonin, organizmaların

antioksidan savunmasında rol alabilir. Örneğin, vitamin-E ve melatoninin her

ikisinin de nukleusa bağlanabildiği ve alfatokoferolün de antikarsinojenik etkiye

sahip olduğu gösterilmiştir. Benzer şekilde sıçanlarda, melatonin tedavisiyle

DNA hasarının önlenebildiği gösterilmiştir.

Melatonin direkt serbest radikalleri gidererek, indirekt olarak da spesifik

melatonin reseptörleri aracılığıyla antioksidan enzimlerin yapılmasını sağlayarak

doku koruyucu özelliğini göstermektedir. Melatonin serbest radikal giderici

etkileri için hiçbir bağlanma bölgesine, reseptöre, membrana ihtiyaç duymaz.

Melatonin oldukça toksik olduğu bilinen hidroksil radikali, peroksinitrit anyonu

ve peroksil radikallerini gidermektedir. Yardımcı olarak da süper oksit anyon radikalini

giderdiği ve singlet oksijeni baskıladığı belirlenmiştir. Buna ilaveten meiv

latonin, süper oksit dizmutazın mRNA seviyesini ve glutatyon peroksidaz, glutatyon

redüktaz ve glukoz - 6-fosfat dehidrogenazın aktivitesini artırmaktadır.

Pineal bezden salgılanan melatonin hormonu ile fiziksel egzersiz arasında

muhtemel bir ilişkiden söz edilmektedir. Hem fiziksel aktivitenin plazma melatonin

düzeylerinde değişikliğe yol açabileceği, hem de melatonin uygulamasının

egzersizde performansı artıran bir etkiye sahip olduğu ileri sürülmektedir. Egzersiz

yaptırılan ratlarda, melatonin uygulamasının plazma laktat düzeylerinde

bir azalmaya, kas ve karaciğer glikojen seviyelerinde ise bir artışa yol açtığının

gösterilmesi, melatonin-egzersiz ilişkisine ilginç bir örnek olarak verilebilir. Yüzme

egzersizi yaptırılan ratlarda melatonin uygulamasının lipid peroksidasyonunu

önlemede başarılı olduğu gösterilmiştir. Egzersizin verimliliği açısından,

kas - karaciğer glikojen depoları ve laktik asit seviyeleri önem arz etmektedir.

Egzersiz yaptırılan deneklere melatonin takviyesi, egzersize bağlı oksidatif zararı

vitamin-E den daha fazla giderebilmektedir. Lipid peroksidasyonundan oluşan

peroksi radikalinin giderilmesini sağlamaktadır.

Melatoninin, immün sistem üzerinde bahsedilen bütün etkilerinde “çinko”

temel bir aracı gibi görülmektedir. Melatonin eksikliğinin aynı zamanda çinko

eksikliği ile sonuçlanması veya melatonin takviyesinin çinkonun barsaklardan

emilimini artırarak çinko düzeyini yükseltmesi bu bulguların kuvvetli bir delilidir.

Son olarak; çinko eksikliğinin, ratlarda plazma melatonin düzeylerinde bir

azalmaya veya çinko takviyesinin aynı zamanda plazma melatonin düzeylerinde

önemli artışa yol açması, melatonin ile çinko arasındaki ilişkinin tek taraflı olmadığını

göstermektedir.

Önemli bir eser element olan çinko, melatonin gibi çeşitli parazitik infeksiyonlar

AİDS, kanser ve yaşlanmada potansiyel değeri olabilecek bir tedavi aracı

gibi görülmektedir. Çinkonun melatonin üzerindeki etkilerinin ayrıntılı şekilde

ortaya konulması, belki de bahsedilen olaylarda çinko ile melatoninin kombine

olarak uygulanabilirliğini gündeme getirecektir.