Köy Enstitüsü

Prof. Dr. M. Tahir Hatipoğlu, Anadolu'nun yoksul köy çocuklarını eğitimle ve kitapla tanıştırma hayaliyle kurulan Köy Enstitülerini, bugüne dek anlatılan düşünce dünyasından farklı bir noktada ele alarak kaleme aldığı bu kitabında, Köy Enstitüleri'nin tarihsel sürecini ve yıllar içinde bizlere aktarılan yaşanmış öyküleri eleştirel bir bakış açısıyla ele almaktadır..
• Yazar, bu kitabıyla, köy enstitülerinin bilimsel düzeyde tartışılması için pencere açmak istemiştir. O yüzden çok sayıda kaynaktan alıntı yapmıştır. Enstitüler sadece övgü ve güzelleme düzeyinde kalmamalı; eleştirel gözle de bakılsın demektedir.
• Gazi M. Kemal Paşa, İsmet Paşa, Arıkan, Yücel, Tonguç ve dönemin yiğit aydınları, köy halkını bir an önce okuryazar yapmak ve uyandırmak için çırpınırlar. Enstitüler bu çırpınmanın ürünüdür.
• Gazeteci Dr. Ahmet E. Yalman, Macar Doğubilimci A. Vambery’nin (1832-1913), Osmanlı İmparatorluğu’na ziyaretindeki (1856-1861) gözlemlerini aktarır: “Türk” kelime - sinin, eğitimli Türkler ile İmparatorluk yetkilileri için ‘barbarlık ve kabalıkla’ benzer bir anlam ifade ettiğini gördü. Bu kimselerin ırk ve kültür açısından Orta Asya’daki Türklere yakınlıkları konusunda ilgilerini çekmek istedi. Oysa onlar, kendileri ile göçebe bir halk arasında ilişki kurulmak istenmesini hakaret olarak gördüler. Kendilerini Müslüman ve Osmanlı olarak görüyor, Türk deyimini ise, sadece aşağı sınıftan kimseler ve özellikle köylüler için kullanıyorlardı. Köylü kesimi ise bu küçümseyici tanımlamayı teslimiyet içinde kabullenmişti. Şehirliler gibi hareket etmemelerine mazeret olarak şöyle diyorlardı: ‘Bizim kusurumuza bakmayın. Biz sadece Türk’üz’ Köylü fakir, cahil, o ‘sadece Türk’. Kentli sadece Osmanlı, Müslüman! Atatürk Cumhuriyet’i, böyle bir halkı yükselen değer yapmak için işe eğitimle başlar, övünerek Türk’üm dedirtir. Köy Enstitüleri bu süreçte önemli halkadır. Emperyalizm bunu gördü.
• Söylenen tek söz ‘ağalar kapattırdı’ dır. Oysa ağalar desteklemişlerdir. Kapatılmada ‘Soğuk Savaş gücü’ gizlenmiştir. Özetle emperyalizm uyanan, uyandıran, uyanacak, canlanacak köy halkından ve köy çocuğundan korkmuştur.
• Prof. Dr. M. Tahir Hatipoğlu; ülkemizde eğitim sorunlarını adım adım izleyen, çağdaş eğitimin dünyadaki gelişmelerinin farkında bir uzman olarak da, gerici akımlara karşı kıran kırana bir kavga veren nadir aydınlardan biridir O. Cumhuriyet’i kuranların ‘fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür’ kuşaklar yetiştirme idealine inanıp gönül vermiş olanlardan biri... Prof. Dr. Server Tanilli (Cumhuriyet, 04.04.1997)

Prof. Dr. M. Tahir Hatipoğlu