Kazandırıcı Zamanaşımı İle Mülkiyetin Kazanılması

Zamanın geçmesinin alacak hakları üzerindeki etkisi dışında belirli bir sürenin sonunda kimi koşulların gerçekleşmesi üzerine kişinin zilyetliğinde bulundurduğu eşyanın mülkiyetini kazanmasını sağlama yönünde de etkisi bulunmaktadır. Türk Medeni Kanunu hem taşınırların hem de taşınmazların kazandırıcı zamanaşımı ile kazanılmasına imkân tanımıştır. Taşınmazlar bakımından hem olağan hem de olağanüstü kazandırıcı zamanaşımıyla mülkiyetin kazanılması düzenlenmiştir.

Tapu kütüğünde adına yolsuz bir tescil bulunan kişinin taşınmaz üzerindeki zilyetliğini davasız ve aralıksız şekilde on yıl süreyle ve iyi niyetle sürdürmesi halinde olağan kazandırıcı zamanaşımı ile mülkiyeti kazanması söz konusu olacaktır. Olağan kazandırıcı zamanaşımı ile kazanılabilecek taşınmaz ancak tapuya kayıtlı taşınmaz olabilecektir. Diğer şartlar yanında zilyet olan kişinin on yıl süreyle iyi niyetle yani adına yapılan tescilin yolsuz olduğunu bilmeden, bilmesi gerekmeden zilyetliğini sürdürmesi gerekmektedir.

Olağanüstü kazandırıcı zamanaşımı ile kazanılabilecek taşınmaz ise tapuya kayıtlı olmayan, tapuya kayıtlı olsa bile maliki tapu kütüğünden anlaşılamayan veya yirmi yıl önce hakkında gaiplik kararı verilmiş bir kişi adına kayıtlı olan taşınmazdır. Olağan kazandırıcı zamanaşımından farklı olarak ilgili taşınmazı malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kişinin iyi niyetli olması gerekmez. Üstelik başlangıçta taşınmazı fer’i zilyet olarak ele geçirmiş bir kişinin sonrasında malik sıfatıyla hareket etmesi söz konusu olursa bu andan itibaren 20 yıllık davasız, aralıksız malik sıfatıyla zilyetliğin sürmesi şartına bağlı olarak olağanüstü kazandırıcı zamanaşımı ile (tüm maddi ve şekli koşulların yerine getirilmesi ile) mülkiyet kazanılabilecektir. Bu anlamda Roma Hukukunda intifa hakkı sahibinin, kiracının vs. başkasına ait mal üzerinde fiilen egemenlik kuran kişilerin başkası için ellerinde tuttukları malı, malikin zilyetliğini reddederek kendileri için elde tutmaya başlamaları kazandırıcı zamanaşımından yararlanmaları için yeterli olmadığından, “hiç kimse kendi kendine zilyetliğin sebebini değiştiremez” kuralı geçerli olmaktayken[1] bizim hukukumuz bakımından olağanüstü kazandırıcı zamanaşımı yönünden zilyetliğin sebebini değiştirerek sonradan malik sıfatıyla zilyetliğini ilan eden kişi mülkiyeti kazanabilecektir.

Kanun koyucu sadece taşınmazların değil, taşınırların da belli koşullarla mülkiyetinin kazandırıcı zamanaşımı yoluyla kazanılmasına imkân tanımıştır. Bunun için başkasının taşınır bir malını davasız ve aralıksız beş yıl iyi niyetle ve malik sıfatıyla zilyetliğinde bulundurmak gerekecektir.

Bu çalışmada sırasıyla olağan ve olağanüstü kazandırıcı zamanaşımıyla taşınmaz mülkiyetinin kazanılması ele alınacak, sonrasında taşınır mülkiyetinin kazandırıcı zamanaşımıyla mülkiyetinin kazanılması konusu üzerinde durulacaktır.