Karşılaştırmalı Hukukta Siyasal İktidarı Sınırlama Mekanizmaları ve Türkiye Örneği

Bu çalışma, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Doktora Programı bünyesinde, Prof. Dr. Ömer KESKİNSOY danışmanlığında hazırlanan, 13.07.2023 tarihinde savunularak oybirliğiyle kabul edilen “Karşılaştırmalı Hukukta Siyasal İktidarı Sınırlama Mekanizmaları ve Türkiye Örneği” adlı tezin gözden geçirilmiş hâlidir.

Çalışmada siyasal iktidarın sınırlanması düşüncesini konu edinmektedir. Siyasal iktidar, devletin sahip olduğu egemenlik yetkisini kullanan, diğer tüm iktidarların üzerinde yer alan, bunlar üzerinde denetleme ve düzenlenme yetkisine sahip olan bir güçtür. Yönetilenler siyasal iktidara, hukuki sınırları içinde faaliyetlerini yürüttüğü ölçüde rıza göstermektedir. Çalışmada, Türkiye’deki siyasal sistem içindeki hukuki mekanizmaların, siyasal iktidarı sınırlama kabiliyeti incelenmektedir.

2017 anayasa değişiklikleriyle birlikte düzenlenip 24 Haziran 2018 seçimleri sonrası uygulanmaya başlayan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi Türk siyasal sisteminde köklü değişiklikler meydana getirmiştir. Çalışma, Türkiye’de uygulanan yeni hükûmet sistemi ile oluşan yeni siyasal sistemde, siyasal iktidarın sınırlanmasına ilişkin sorunların tespit edilmesi bakımından önemlidir. Bu doğrultuda mevcut sistemdeki sorunların giderilmesi konusunda yürütülen akademik tartışmalara katkı sunmayı amaçlamaktadır. Çalışma sınırlı bir siyasal iktidar meydana getirilmesinde tek başına hükûmet sisteminin bir anlam ifade etmeyeceği, hükûmet sistemlerinin ancak siyasal sistemin diğer unsurlarıyla uyumlu mekanizmalarla sınırlı bir iktidar meydana getirebileceği iddiasındadır.

Çalışmada siyasal iktidar ve sınırlama düşüncesi teorik olarak ele alınıp farklı siyasal sistemlere sahip dört ülkedeki siyasal sistem, siyasal iktidarı sınırlama kapasitesi bakımından incelenerek bu ülkelerin, siyasal iktidarı sınırlama konusunda öne çıkan özellikleri tespit edilmiştir. Çalışmada ulaşılan bulgularla Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi ile birlikte oluşan yeni siyasal sistemde, siyasal iktidarı sınırlamaya yönelik hukuki mekanizmaların yeterince işlevsel olmadığı ortaya konularak, incelenen ülke örneklerindeki mekanizmalar dikkate alınarak, Türkiye’de siyasal iktidarın sınırlanmasına katkı sağlayacağı düşünülen öneriler yapılmıştır.