Karkamış - Antik Kenti

Gaziantep bir çok medeniyete ev sahipliği yapmış olması sebebiyle bir çok medeniyetin halen izlerini taşımaktadır. Bunlardan biri de Hititlerin Karkamış Kenti’dir. Stratejik bir yerde kurulmuş olan Karkamış, Hititlerin ve Asurların önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Karkamış Geç Hitit Döneminin en önemli kentidir. MÖ 1400’lü yıllarda Hitit Devletinin hakimiyeti altına girmiş, I. Şuppiluliuma’nın oğullarından Piyasili’den itibaren 600 yıl bo­yunca Hitit geleneğini Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye’de ileri karakol görevi gören Karkamış Hitit Merkezi yönetimini her zaman rahatlatmıştır.

Karkamış hanedanı kesintisiz beş kuşak Kuzey Suriye’de Hitit Devletini temsil etmiş­tir. 12. yüzyılın başlarında Hitit Devletinin yıkılmasıyla Geç Hitit Krallıklarından birinin merkezi olmuştur. MÖ 717 yılında Asur Kralı II. Sargon Karkamış’ı ele geçirmiş ve Karkamış Asur Kenti olmuştur. Daha sonra değişik me­deniyetlerin eline geçen Karkamış Osmanlı Dönemi’nde de iskan görmüştür.

Karkamış Antik Kenti uzun yıllar unutul­muş, 1911 yılında İngiliz arkeologlar tarafın­dan yerinin tespit edilmesiyle kazı çalışmaları­na başlanılmıştır. 1911-1914 ve 1920 yıllarında yapılan kazılarla bulunan arkeolojik eserlerin bir kısmı yurtdışına çıkarılmış, bir kısmı Türkiye’de kalmıştır.

Karkamış Antik Kenti 1923 yılında ülke sınırının belirlenmesi sırasında sınırın şehrin ortasından geçirilmesiyle ikiye ayrılmıştır. Antik kentin 55 hektarlık en önemli kısmı Türkiye’de, dış kentin 35 hektarlık bölümü Cerablus’ta (Suriye) kalmıştır. Antik Kent 1956 yılından 2011 tarihine kadar mayınlı askeri yasak bölge olarak kalmış ve 2011 tarihinde Gaziantep İl Özel İdaresi tarafından mayınlar temizletilmiştir. Kent 1920’li yıllardan 2011 yılına kadar yaklaşık 100 yıl arkeolojik çalış­maları kapalı kalmıştır.

Bilindiği üzere 1. Dünya savaşında İngiliz ajanı olarak Ortadoğu’da görev yapan T.E. Lawrence de Karkamış’ta kazı yapan İngiliz ekibi içinde yer almıştır. Çıkarılan bazı tarihi eserler Londra’daki British Museum’a götürülmüştür. Kazı çalışmaları British Museum’un yayınladığı Karkamış adlı üç ciltlik kitapta bir araya getirilmiştir. Karkamış’ta arkeolojik çalışmalar sonucunda elde edilen eserler, bugün British Museum, İstanbul Arkeoloji Müzesi, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi ve Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Burhan Balcıoğlu tarafından hazırlanan Karkamış Antik Kenti adlı bu çalışmada, tarih sahnesinde çok önemli bir konuma sahip Karkamış’ın Hitit, Geç Hitit ve Osmanlı dönemindeki tarihi üzerinde durulmuş, Karkamış kral ve yöneticileri hakkında bilgiler verilmiş, antik kentin yapısı ve kazı çalışmaları üzerinde durulmuş ve Karkamış’ta yer alan ortostatlar zengin fotoğraf görselleriyle tek tek tanıtılmıştır. Kitabın sonunda Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından projelendirilen ve Türkiye'deki ulusal öneme sahip 45 sulak alandan biri olan Karkamış-Nizip Taşkın Ovası Sulak Alanı içerisinde kurulan "Ekopark Projesi" hakkında da bilgiler yer almaktadır.