Hukuk Metodolojisi

 Hukuk metodolojisi, doğru hukuki düşünce ve karar alma sürecini inceleyen bir bilim dalıdır. Mantık ise doğru düşünmenin kurallarını öğreten bir bilimdir. Genelde düşüncenin ve özelde hukuki düşüncenin temelinde mantık bilimi yer almaktadır. Bu sebeple hukuk metodolojisi ile ilgili çalışmazının birinci kitabı, mantık konularını ele almakta; ikinci kitabı ise hukuk metodolojisinin temel konularını incelemektedir.

Hukuk metodolojisi, ülkemizde yeni kurulmakta ve gelişmektedir. Bazı hukuk fakültelerinde seçimlik ders olarak okutulmaya başlanmış olmakla birlikte, tam olarak önemi anlaşılamamıştır. Bu dersin hukuk fakültelerinde zorunlu ve önemli bir ders olarak okutulması gerekmektedir. Hukuk metodolojisi gibi talihsizlik yaşayan derslerden birisi de mantıktır. Osmanlı medreselerinde gramerle birlikte ve diğer derslere temel olmak üzere okutulan mantık, Cumhuriyet döneminde önemini kaybetmiştir. Hukuki düşüncenin de temelini oluşturan mantığın, hukuk fakültelerinde ders olarak okutulması gereklidir. Bu açıdan kitabımızın birinci kısmını mantığa, ikinci kısmını ise hukuk metodolojisine ayırmış bulunuyoruz. Ülkemizde hukuk metodolojisi alanında yazılan eserlerin sayısı oldukça sınırlıdır. Hukukun çeşitli alanlarında çalışan az sayıda bilim adamının hukuk metodolojisi ile ilgilendiği görülmektedir. Yapılan her yeni çalışma, hukuk metodolojisini bir adım öteye taşımaktadır. Bununla birlikte  hukuk metodolojisi çalışmalarının sayı ve nitelik açısından daha da fazlalaşması gerekmektedir. Çalışmamızda mantık kısmının uzun tutulması ve metodoloji konularının fazlaca teorik anlatılması eleştirilebilir. Mantık konularının fazlalığı, hukukçuların bu bilime dikkatlerini çekmeyi amaçlamaktadır. Metodoloji konularının teorikliği ise sonraki baskılarda uygulamaya ait örneklerle düzeltilebilir diye düşünüyorum.

 

İÇİNDEKİLER

YAYINLANMIŞ ESERLERI

GİRİŞ

BİRİNCİ KİTAP

“MANTIK”

BİRİNCİ BÖLÜM

MANTIK BİLİMİNE GİRİŞ

MANTIK BİLİMİNİN TANIMI

MANTIK BİLİMİNİN FAYDALARI

MANTIK BİLİMİNİN AMACI

MANTIK BİLİMİNİN BÖLÜMLERİ

DİL VE MANTIK

İKİNCİ BÖLÜM

MANTIK BİLİMİNİN TARİHÇESİ

ESKİ YUNAN VE ÖNCESİ

İSLAM DÜNYASINDA MANTIK

Aristo’nun Mantık Kitaplarının Tercüme Edilmesi

 

Farabi ve İbn Sina

 

İslam Dünyasında Mantıkla İlgili Tartışmalar

Gazali

Osmanlı Dönemi

BATI’DA MANTIK

Modern Mantık Dönemi

Sembolik Mantık

Bulanık Mantık (nisbi mantık, fuzzy logic)

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

AKIL İLKELERİ VE DOĞRULUK

AKIL İLKELERİ

Özdeşlik İlkesi (Aynîlik/Identity)

Çelişmezlik İlkesi (Adem-i tenâkuz/non-contradiction)

Üçüncü Halin İmkânsızlığı İlkesi (Middle Exclu)

Yeter-Sebep İlkesi (Reason Sufficient)

Sebeplilik İlkesi (Causality)

Amaçlılık İlkesi (Finality)

ŞEKLİ DOĞRULUK VE KONU BAKIMINDAN DOĞRULUK

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KAVRAMLAR

GENEL OLARAK

KAVRAM

TERİM (LAFIZ/SÖZ)

Anlamlari Bakımından Terimler

Ortak İsimlendirme Bakımından Terimler

Delâlet: Mutabakat Tazammun Ve İltizam

KAVRAMIN ÖZELLİKLERİ

Kavram ve Önerme

Kavram ve Hayal

Tasavvur ve Tasdik

KAVRAM ÇEŞİTLERİ

Cüz’î (Tekil) Kavramlar

Küllî (Genel/Tümel) Kavramlar

Soyut (Mücerred) Kavramlar

Somut (Müşahhas) Kavramlar

Basit (Müfret) Kavramlar

Bileşik (Mürekkep) Kavramlar

Kolektif ve Disribütif Kavramlar

Karşıt (Zıt) ve Çelişik (Mütenakiz) Kavramlar

Müspet ve Menfi Kavramlar

7

Eşitlik ve Aykırılık (Müsavi Ve Mübayin)

Duyularla Algılanan Kavramlar (Mahsuse)

Hayalle Algılanan Kavramlar (Mütehayyile)

Akılla Algılanan Kavramlar (Makule)

Mutlak ve İzafî Kavramlar

Nitelik, Gerçeklik ve Kimlik (Mahiyet, Hakikat Ve Hüviyet)

BEŞ GENEL (KÜLLİYAT-I HAMSE)

KATEGORİLER

BEŞİNCİ BÖLÜM

TANIM (KAVL-İ ŞÂRİH)

GENEL OLARAK TANIM

Tanımın Önemi

Tanımın Maddesi ve Sureti

Tanım Çeşitleri

A. Tanımlananın Varlık Durumuna Göre Tanım Çeşitleri

B. Beş Tümele Göre Tanım Çeşitleri

C. Diğer Tanım Çeşitleri

Tanımın Şartları

Tanımda Yapılan Hatalar

A. Cins Yönünden Hatalar

B. Ayrım Yönünden Hatalar

C. Cins ve Ayrımda Ortak Olarak Yapılan Hatalar

Tanımlanamayan Şeyler

BÖLME (SEBR VE TAKSİM)

TASNİF

ALTINCI BÖLÜM

ÖNERMELER

ÖNERMENİN TANIMI

ÖNERMENİN UNSURLARI

ÖNERMENİN ÇEŞİTLERİ

Ait Oldukları Alanlara Göre Önermeler

Hayali İfadeler ve Önermeler

Kişisel İfadeler ve Önermeler

Mecaz, Teşbih ve Önermeler

Tarihi İfadeler ve Önermeler.

İlmi İfadeler ve Önermeler

Dini ve Ahlaki İfadeler ve Önermeler

Estetik Önermeler

Mantıki Önermeler

Tarafları Bakımından Önermeler

Yüklemli ve Şartlı Önermeler

Nitelikleri Bakımından Önermeler (Olumlu ve Olumsuz)

Yapıları Bakımından Önermeler (Basit ve Bileşik)

Özgülü (Maksure-exclusive) Önermeler.

Çıkarmalı (istisnai-expective) Önermeler

Karşılaştırmalı (Tafdiliye-comparative) Önermeler

Sınırlayıcı (inceptive) Önermeler

Bağlantılı (copulative) Önermeler

Nedenli (causale) Önermeler

Göreli (relative) Önermeler

Ekli (discretive) Önermeler

Konunun Varlık Sahasına Göre Önermeler

Karmaşık Önermeler

ÖNERMELERDE CİHET (KİPLİK, MODALİTE)

ÖNERMELERİN HÜKÜMLERİ

Çelişki (Tenakuz)

Döndürme (Aks)

Düz Döndürme (Aks-i Müstevi)

Ters Döndürme (Aks-i Nakiz)

YEDİNCİ BÖLÜM

AKIL YÜRÜTME

AKIL YÜRÜTME (DÜŞÜNME)

KIYAS

Kıyasın Tanımı

Kıyasın Unsurları

Kıyasın Şartları

Kıyasın Türleri

Tam Kıyas ve Eksik Kıyas

Basit Kıyas ve Bileşik (Mürekkep) Kıyas

Kesin Kıyas ve Seçmeli Kıyas (Kıyas-ı İktirani ve Kıyas-i İstisnai)

Kısaltılmış Kıyaslar (entimem, matvi kıyaslar)

Mefsulü’n-Netaic

Delilli Kıyas (Müdellel Kıyas)

Zincirleme Kıyas (Mevsulü’n-Netaic)

İkilem (Dilem)

Hulfi Kıyas

Kıyasın Maddesi

Kıyasın Değeri

Kıyasta Yapılan Hatalar

Mantık ve Fıkıhtaki Kıyasın Farkı

TÜMEVARIM (İSTİKRA, ENDÜKSİYON)

Tam Tümevarım (İstikra-yı tam)

Eksik Tümevarım (İstikra-yı Nâkıs)

BENZETME (KIYAS-I TEMSİLİ, ANALOJİ)

SEKİZİNCİ BÖLÜM

HÜKÜM

TASDİK TÜRLERİ

Kesin Bilgi (Yakin)

Taklit

Cehl-i mürekkep

Zan

İÇERİKLERİ AÇISINDAN KIYASTA

KULLANILAN ÖNCÜLLER

Kesin Bilgi İfade Eden Öncüller (Yakiniyat)

Evveliyat

Fıtriyyat (Kıyası kendisinde bulunan önermeler)

Müşahedat (Gözlem)

Hadsiyyat (Sezgi)

Mücerrebat (Deney)

Mütevatirat

Kesin Bilgi (Yakin) İfade Etmeyen Öncüller

Meşhurat

Müsellemat

Makbulat

Zanniyat

Muhayyelat

Vehmiyat

BEŞ SANAT

Burhan

Cedel (Diyalektik)

Hitabet (Emare)

Şiir

Safsata (Mugalata)

İKİNCİ KİTAP

“HUKUK METODOLOJİSİ”

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK HUKUK METODOLOJİSİ

HUKUK METODOLOJİSİNİN TANIMI

HUKUK METODOLOJİSİNİN KONULARI

HUKUK METODOLOJİSİNİN ÖNEMİ

HUKUK METODOLOJİSİNİN KURUCUSU

İKİNCİ BÖLÜM

HUKUK METODOLOJİSİNDE YÖNTEMLER

MANTIKTA YÖNTEM

HUKUK METODOLOJİSİNDE YÖNTEM

Mantık Temelli Hukuk Metodolojisi

Retorik (Belagat) Temelli Hukuk Metodolojisi

Menfaatler İçtihadı Yöntemi

Pratik Tartışma Temelli Hukuk Metodolojisi

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TARTIŞMA (MÜNÂZARA, CEDEL, HİLAF)

GENEL OLARAK

MÜNÂZARA

Münâzara İlminin Doğuşu

Münâzarada İki Temel Yöntem

Münâzarada Kullanılan Kavramlar

Münâzaranın Kuralları

Münâzaranın Faydaları

CEDEL (DİYALEKTİK)

Cedelin Tanımı

Cedelin Meşruluğu

Cedelin Faydaları

Kötü Cedelin Zararları

Cedelin Kuralları

Cedelde Hile

HİLAF

Hilafın Tanımı

Hilafın Kurucusu

Hilafın Meşruluğu

Hilaf Hakkında Yazılan Eserler

Hilaf ve Mukayeseli Hukuk

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

HUKUK KURALI (NORM)

HUKUK KURALININ TANIMI

HUKUK KURALININ TÜRLERİ

Asli ve Tali Hukuk Kuralları

Temel ve Yardımcı Hukuk Kuralı

HUKUK KURALININ ÖZELLİKLERİ

Düzenleyicilik Özelliği

Emredicilik Özelliği

Yaptırım Özelliği

Genel ve Soyut Olması

Normatif ve Etik Özelliği

Hukuk Kuralının Etik Özelliği ve Doğal Hukuk

Hukuk Kuralı ve Mantık İlişkisi

Hukuk Kuralının Sosyolojik Yönü

Hukuk Kuralı ve Felsefe İlişkisi

BEŞİNCİ BÖLÜM

HUKUKTA YORUM

YORUMUN TANIMI

YORUMUN ZORUNLULUĞU

YORUMUN GÜVENİLİRLİĞİ

YORUM ÇEŞİTLERİ

Yasama Yorumu

Yürütme Yorumu

Yargı Yorumu

Bilimsel Yorum

YORUM YÖNTEMLERİ

Lafzi Yorum

Sistematik Yorum

Amaca Göre (Teleolojik, Gai) Yorum

Tarihi Yorum

Kavramcı Yorum

TEAMÜL HUKUKUNDA YORUM

ALTINCI BÖLÜM

HUKUKTA BOŞLUK

HUKUKTA BOŞLUĞUN TANIMI

HUKUKTA BOŞLUĞUN SEBEPLERİ

HUKUKTA BOŞLUĞUN ÇEŞİTLERİ

Açık (Gerçek) Boşluk

Bilinçli Boşluk

Hüküm İçi Boşluk

Örtülü Boşluk

Gerçek Olmayan Boşluk

Çatışma Boşluğu

YORUMDA VE BOŞLUK DOLDURMADA

KULLANILAN ARAÇLAR

KIYAS

Hukukta Uygulanan Kıyasın Şartları

Kıyas Yasağı Olan Konular

Kıyasın Uygulanması

Hukuk Kuralının (norm) Somut Olaylara Uygulanmasında Kıyas

Hakkında Norm Bulunmayan Konularda Yapılan Kıyas

Benzetme (analoji, temsil) Metodu İle Kıyas

Emsal Kararlar

Aksi İle İspat (Mefhumu Muhalif)

Evleviyet Metodu İle Kıyas

Genel Hukuk İlkeleri

KURALLAR HİYERARŞİSİ

YEDİNCİ BÖLÜM

GENEL HUKUK İLKELERİ

GENEL HUKUK İLKELERİNİN ÖNEMİ

GENEL OLARAK KÜLLİ KAİDELER

LAFZİ YORUMLA İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER

TARİHİ YORUMLA İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER

SİSTEMATİK YORUMLA İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER

GAÎ (TELEOLOJİK, AMAÇSAL)

YORUMLA İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER

KAVRAMCI YORUM

MENFAATLER İÇTİHADI İLE İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER

SEKİZİNCİ BÖLÜM

MANTIK YANLIŞLARI

GENEL OLARAK

BİÇİM YANLIŞLARI

İÇERİK YANLIŞLARI

MANA YANLIŞLARI

DİĞER YANLIŞ ÇEŞİTLERİ....

OTORİTEYE BAŞVURMA YANLIŞI

KONUYU SAPTIRMA (SADED DIŞI KONUŞMA)

GERÇEĞE UYMAYAN VARSAYIMLAR

KAYNAKLAR