Medeni Usul Hukukunda Sulh ve Sulh Benzeri Müesseseler

Kitabın Açıklaması
Uzunca bir süredir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerine artan bir rağbet gösterilmektedir. Bu rağbetin bir yansıması olarak; ulusal ve uluslararası uyuşmazlıkların barışçıl şekilde çözümlenmesine yönelik çeşitli kavram ve kurumlar oluşturulmaktadır. Türk hukukunda da bu eğilime paralel olarak geçmişten bu yana bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerden ilk akla gelenler; 2001 yılında Av. Kan. m. 35/A hükmü gereği avukatlara tanınan uzlaştırma yetkisi, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile 2013 yılında getirilen arabuluculuk kurumu, CMK m. 253 vd. maddeler ile bazı suçlar bakımından uzlaştırma yolunun öngörülmesi ve 659 sayılı KHK ile idarelerin taraf olduğu adli ve idari uyuşmazlıkların sulh yoluyla çözümlenmesine ilişkin sevkedilen hükümlerdir. HMK anlamında yapılan bir mahkeme içi sulh, klasik anlamda bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak nitelendirilemez. Fakat alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin temelinde sulh fikri bulunmaktadır. Hem alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin hem de sulhün yegane amacı, uyuşmazlıkların barışçıl, kısa ve ucuz bir şekilde çözümlenmesidir. Bu nedenle, yukarıda değindiğimiz küresel ve ulusal çapta barışçıl uyuşmazlık çözüm yöntemlerine gösterilen rağbet mahkeme içi sulh kurumunun kapsamlı olarak ele alınmasını gerektirmektedir.
Sulh kurumunun kapsamlı olarak incelenmesini gerektiren bir diğer neden; bu konudaki temel eserin 1972 yılında Ergun Önen tarafından yazılan bir doçentlik tezi olması ve o zamandan bu yana konuyla ilgili benzer seviyede bir eserin kaleme alınmamış olmasıdır. Ayrıca bahsedilen süreçte, HUMK yürürlükten kalkmış ve 2011 yılında yürürlüğe giren 6100 sayılı HMK ile sulh kurumu detaylı olarak düzenlenmiştir. Bilindiği gibi, HUMK’un çeşitli maddelerinde sulh kurumunun tali yönlerine ilişkin düzenlemelere yer verilmişti. Bununla birlikte sulhün tanımı, şartları, kapsamı ve sulh halinde yapılacak işlemler gibi temel meselelere ilişkin bu Kanun’da yer alan bir düzenleme yoktu. Söz konusu hususlar, ilmi ve kazai içtihatlar vasıtasıyla şekillenmişti. HMK ise bu ilmi ve kazai içtihatlardan da yararlanarak sulhü kapsamlı şekilde düzenlemiştir. Bu iki sebep dolayısıyla sulh konusu tekrar ele alınmayı haketmektedir.
Bu çalışmada -yukarıda açıklanan sebepler dolayısıyla- sulh kurumu; tanımı, tarihçesi, şartları, sonuçları bakımından ele alınacak, kişi, yer ve zaman bakımından sulhün gösterdiği özelliklere değinilecektir. Ayrıca sulhün, HMK’da yer alan diğer davaya son veren taraf işlemleri ile ortak ve farklı yönleri üzerinde durulacaktır. Sonrasında ise sulh ile ilk paragrafta değinilen, diğer bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde düzenlenmiş sulhe benzer müesseseler mukayese edilecektir. Bu sırada ise sulhün fonksiyonel hale gelmesi için bazı önerilerde bulunulacaktır.