Borçluya Rızai Satış Yetkisi Verilmesi ve İcra Hukukunda Elektronik Satış

Günümüzde internet alanında ve bilişim teknolojileri alanında oldukça geniş anlamda hızlı bir değişim yaşanmaktadır. Gelişen teknolojinin ve dijital dünyanın bu değişimde hukuk dünyasını etkilememesi asla düşünülemez. Bilişim teknolojilerinin getirdiği olanaklar kamu hizmetinin daha hızlı, daha şeffaf bir şekilde ve daha ucuz bir maliyetle sunulmasını sağlamaktadır. Yargı alanında da bu imkânlardan istifade etmek amacıyla Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) geliştirilmiş ve bu çerçevede hukuk ve ceza yargılama usulüyle ilgili kanunlarda UYAP’a ilişkin önemli hükümler kabul edilmiştir. Son olarak 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununda ve 7251 sayılı Kanunla yapılan değişiklikler de bu amacı gerçekleştirmeye yönelik düzenlemeler olarak karşımıza çıkmaktadır. 5. Yargı Paketi olarak adlandırılan ve başta İİK (İcra İflas Kanunu) olmak üzere çok sayıda kanunda değişiklik getiren 7343 sayılı İcra ve İflas Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 30 Kasım 2021 tarihli ve 31675 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı. 7343 sayılı Kanun maddelerinin bazıları doğrudan 30.11.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmasını müteakip yürürlüğe girmiştir. Bazı maddelerinin ise yürürlüğe giriş tarihini maddelerin uygulanmasına ilişkin ilgili yönetmeliklerin yayımlanmasına müteakip yürürlüğünü ileri tarihler belirlemek suretiyle kanun koyucu belirtmiştir. 7343 sayılı Kanun birçok kanunda değişiklik getirmesinin yanında en fazla değişime tabi tuttuğu alan icra iflas hukuku alanındadır. İcra iflas hukuku alanı içerisinde ise birçok konuda değişikliğe gidildiğini gözlemlemekteyiz. Aynı zamanda İcra İflas Bilim Komisyonu tarafından üzerinde çalışılan bir İcra İflas Kanunu çalışması olduğunu basından duymaktaydık, hatta bu çalışmada son aşamalara gelinmekteydi. Gelişen sosyal ve ekonomik durum, Covid19 pandemi döneminin etkisi vb. birçok nedenden olsa gerek düzenlemelerin bir an evvel çıkarılması amacı güdüldüğünü görmekteyiz. İcra ve İflas Kanununa göre icra ve iflas dairelerince yapılan işlemler UYAP kullanılmak suretiyle elektronik ortamda gerçekleştirilmektedir. 7343 sayılı Kanun Gerekçesi incelendiği vakit; İİK ’na göre icra ve iflas dairelerince yapılan işlemler UYAP PORTAL üzerinden elektronik ortamda gerçekleştirileceği görülmektedir. Elektronik ortamda; icra takibi açılıp, UYAP üzerinden talep yollanması, UYAP üzerinde harçların ödenmesi, UYAP üzerinden sorgulamaların yapılması vb. her türlü veri, bilgi, belge ve karar UYAP PORTAL ÜZERİNDEN dosyasına işlenmekte, kaydedilmekte ve saklanmaktadır. Aynı zamanda hakkında takip kesinleşen borçlunun mal, hak ve alacağı sorgulanıp, elektronik ortam üzerinden de taleple haczedilmekte, hacizli mahcuz malın satışı için açık artırmaya başlanmakta ve teklif verme işlemleri de yerine getirilmektedir. Bir süredir özellikle uygulamada yaşanan farklı sorunların topluca düzenlenmesinin amaçlandığı kanısındayız. 7343 sayılı Kanun’un icra iflas teşkilatı, icranın geri bırakılması ve çocuk teslimi, elektronik satış, ihalenin feshi vb. farklı konularda getirdiği düzenlemeler oldukça sorun yaşanan alanlara ilişkin düzenlemelerdir.

Uygulamada mahcuz malın satışı için açık artırma işlemleri, elektronik ortamda teklif verme suretiyle başlatılmakta ise de ihaleler fiziki ortamda, bir başka ifadeyle mezat salonlarında yapılan açık artırmayla tamamlanmaktadır. İcra ve iflas işlemlerinin önemli bir kısmının elektronik ortamda yapıldığı dikkate alındığında, açık artırma işlemlerinin de "tamamen elektronik ortamda yapılması” bu alana ilişkin kamu hizmetinin daha etkin bir şekilde verilmesine katkı sağlayacaktır. İcra ve İflas Kanunu hükümleri uyarınca, açık artırmanın fiziki ortamda tamamlanması usulünden vazgeçilerek, mezat salonlarında yapılan bölümü de dâhil olmak üzere bütünüyle elektronik ortamda gerçekleştirilmesinin sağlanacak olması büyük bir yeniliktir.

Söz konusu kitap çalışmamızda, icra teşkilatına ilişkin değişiklikler, icranın geri bırakılmasına ilişkin değişiklikler, istihkak iddiası konusundaki değişiklikler, kıymet takdiri, kıymet takdirinin yapılması, cebri satış isteme süreleri, cebri elektronik satış, borçluya rızai satış yetkisi verilmesi, satış, muhafaza ve kıymet takdiri masrafına ilişkin değişiklikler, satış ve paraya çevirme aşamasına dair işlemleri, ihalenin feshine dair değişiklikleri ve çocuk teslimi ve çocukla şahsi ilişki tesisi işlemlerini topluca incelemeyi hedeflemekteyiz. Söz konusu kitap çalışmamız kapsamında, çok önemli bulunan değişikliklerin ayrıntılı şekilde değerlendirilmesi ve ele alınması mümkün olacak özellikle İİK 111/A maddesi en ayrıntılı şekilde incelenecek hüküm olup borçluya rızai (rızaen) satış yetkisi verilmesini içeren maddeye ilişkin Fransa İcra İflas Kanunu ve ilgili maddeleri ile Anlaşmalı Satış (rızai-rızaen) satış kavramları karşılaştırmalı hukuk açısından ayrıca incelenecek, kitap çalışmamızın en fazla üzerinde durulan kısmı olacaktır. Fransız İcra İflas Hukukunda rızaen satış (anlaşmalı satış) ne şekilde, nasıl, nerede, hangi usuller izlenerek yapılır, şartları ve koşulları nelerdir, Fransız Hukukunda hangi maddelerde düzenlenmiştir? Eserde çok detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Rızaen satış (anlaşmalı satış tescil aşaması da dahil anlatılmış ve akabinde rızaen satıştan açık artırma usulü ile satışa nasıl dönüldüğü Fransız Hukuku bağlamında incelenmiştir. Eserde haciz aşamasında satışa yönelik değişiklikler, satış talebine ilişkin değişiklikler, borçluya satış yetkisi verilmesine ilişkin değişiklik, elektronik ortamda açık arttırmaya ilişkin değişiklikler, icra teşkilatına ilişkin değişiklikler, istihkak iddiası konusunda İİK 97/a maddesi değişikliği ve icranın geri bırakılması değişiklikleri, elektronik ortamda açık artırma suretiyle satış, elektronik ortamda açık artırma suretiyle satışa hazırlık, ihale bedelinin ödenmesi ve satılan mahcuz malın teslimi değişikleri inceleme konusu yapılmıştır.

Rızaen (anlaşmalı) satış aynı zamanda Fransız İcra Hukukunda açık artırmanın alternatif yöntemlerinden biridir. Ayrıca çok küçük de olsa kısmi benzerlik bulunan İsviçre İcra İflas Hukukundaki pazarlıkla satış gibi alternatif bir cebri satış yöntemi olduğunu söylesek yanlış olmasa gerek. Söz konusu kitap çalışmamızda cebri satışın alternatif yöntemlerini ele alarak önce Fransız İcra İflas Hukukunda rızaen satış (rızai-anlaşmalı satış); akabinde, İsviçre İcra İflas Hukukunda pazarlıkla satış usulünü alternatif cebri satış türü olarak inceledik. Sonra Türk İcra İflas Hukukunda 7143 sayılı Kanunla İİK 111/a maddesi ile eklenen borçluya alıcı bulması için verilen satış yetkisi ile karşılaştırdık; benzerlik ve farklarını inceledik.

İİK 111/a maddesindeki borçluya satış için yetki verilmesi müessesesini detaylıca inceledik, nasıl ne şekilde uygulanacak, düzenlemenin kapsamı ne, hacizli ve rehinli takiplerde veya iflas takibinde uygulanıp uygulanmayacağını ele aldık. Rızaen satışta taşınır, taşınmaz, 3.şahıslardaki hak ve alacaklar, yetişmemiş mahsuller yönünden, borsada fiyatı bulunan mallar yönünden nasıl ve ne şekilde uygulanıp uygulanmayacağını inceleme konularımızdan bazıları olarak belirledik.

Tüm bunların yanında İİK 111/a maddesi ile birlikte artık kıymet takdirinin önemi çok ama çok önemli hale gelmiştir. İİK 111/a maddesi kapsamında borçluya satış yetkisi verilmesi yoluyla satışı yapılan mala ilişkin ve satışı yapılan malın taşınır, taşınmaz veya başkaca hak alacak ve mallara ilişkin satışın yapılması durumunda KDV, damga vergisi, veraset intikal vergisi, tapu alım satım harcı, MTV, emlak vergisi, cezaevi yapı pulu harcı, tahsil harcı alınıp alınmayacağı hususlarında da ayrıca değerlendirme yapılmıştır. Tellaliye vb. harç vergi resim alınıp alınmayacağı hususu irdelenmiştir.

Kitap kapsamında ayrıca yurt dışı örnekleriyle İİK 111/a maddesinin karşılaştırmasını yapacağız ve doktrinde ilgili ülkeler ve ülkemizde yazılan eserlerdeki görüşlerden de çıkarımlar elde edeceğiz ve sınırlı bazı yerlerde ise kişisel ön kanaatimizi de belirterek İİK 111/a maddesi konusunda eleştiri ve uygulamada ortaya çıkaracağı sorunları ve faydaları da dile getireceğiz. Eserde İİK 111/a maddesi ile BORÇLUYA SATIŞ YETKİSİ VERİLMESİNE ilişkin, Fransız, İsviçre icra iflas hukuku bağlamında genel bir derlemeye detaylı olarak yer verdim.

Zaman içinde doktrindeki görüşlerin ve değerlendirmelerin artması, uygulamanın uygulayıcı gözünden ve kanun koyucu gözünden görülmesi ve Yargıtay, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararları, Yargıtay İBKK vs. içtihatlarının ortaya çıkması ile birlikte 7343 sayılı Kanun ile kabul edilen yenilik ve değişikliklerin etkileri de yansıması da çok iyi bir şekilde görülüp olumlu ve olumsuz yönleri var ise bu durum uygulayıcının gözünden gözlemlenecektir. 7343 sayılı Kanun’un tümüne baktığımız vakit uygulamaya yönelik bazı spesifik miktarda ve sayıdaki sorunları gidermeye yönelik bir çaba içerisine girildiğini gözlemlemekteyiz. 7343 sayılı Kanun, genel olarak olumlu görülebilecek değişiklikler içerse dahi kanun yapım tekniği açısından eleştiriye açık bir usul izlenimi uyandırmakta, özellikle uygulamayı süreç olarak bazı madde bazlı hükümlerde yönetmeliklere bırakması ve daha sonrası çıkarılacak olması eleştirilebilir yönü diye düşünebiliriz.

Aynı zamanda 7343 sayılı Kanuna ilişkin olarak değişen maddelere ilişkin madde gerekçeleri ve Adalet Komisyonu raporları eserde yer almış, eski ve yeni madde bir bütün olarak verilmiştir. Bunun yanı sıra 2021 Yılına Ait Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığının İcra ve İflas Dairelerine Öneriler Listesi eserimizde yer almıştır.

7343 sayılı Kanun’un maddeleri incelendiği vakit kanun koyucunun, uygulamada bir takım sorunlu alanları, kuralları kanun maddesi ile düzenleme altına alarak yasa maddesi haline getirerek uygulamadaki tereddütleri ve yaşanan sorunları gidermek veya yaşanan olumsuzlukları en az seviyeye düşürmek amacı taşıdığını görmekteyiz.

7343 sayılı Kanun ilk defa düzenlenen ve ihdas edilen maddeler ile (ilave olarak eklenen maddeleri) örneğin borçluya (rızaen) satış yetkisi verilmesi vb. gibi tamamen yeni düzenlemeler içermektedir. 7343 sayılı Kanun’un getirdiği yenilikler oldukça farklı konularda köklü değişiklikleri kapsamaktadır.

Sonuç olarak icra daireleri tarafından yapılan satışların, belli bir süre sonra yalnızca UYAP E SATIŞ PORTAL üzerinden gerçekleşecek olması çok önemli bir milattır. Yapılan değişiklik takip hukukunda uzun yıllar arzulan 6352 sayılı Yasa ile kısmen hayatımıza giren ve 7343 sayılı Yasa ise uzun zamandır hem vatandaşlar yönünden hem de uygulayıcı yönünden istenilen ve merakla beklenilen bir düzenlemedir. İcra daireleri açısından ve borçlu alacaklı hak ve menfaati açısından ihalelere kötü niyetli ve maksatlı girişimlerin engellenmesi adına son derece yerinde bir düzenleme olduğunu ifade edebiliriz. Her satış talebiyle birlikte kıymet takdiri giderlerinin yatırılmasının istenilecek olması konusunda kitap içerisinde ayrıca değerlendirmelerde bulunacağımızı ifade edebiliriz.

Söz konusu eserin hazırlanmasında özellikle yabancı kaynak temini oldukça zor ve meşakkatli bir süreçtir. Çalışmanın önemli bir kısmını oluşturan borçluya rızai (anlaşmalı - rızaen) satış yetkisi verilmesi konusu ve pazarlık yoluyla satış noktasında özellikle Fransız İcra Hukuku alanında ve İsviçre İcra İflas Kanunu ve İsviçre Medeni Kanunu noktasında kaynak temin etme yolunu gösteren ve desteklerini esirgemeyen Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kıymetli Hocamız Sayın Dr.Mehmet Emin Alpaslan’a kaynak temini noktasında, araştırma yapma konusunda her türlü destek ve katkıları sunması nedeniyle içtenlikle teşekkür ederim.

Aynı zamanda özellikle İİK değişiklikleri noktasında, değişikliklerin uygulamaya etki ve tesiri noktasında soru ve görüş önerileri ve kaynak seçimi konusunda bilgilerini şahsımla paylaşan İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Anabilim Dalı kıymetli hocalarından Prof.Dr.Serdar KALE ve Prof.Dr.Müjgan TUNÇ YÜCEL’e söz konusu çalışmam hususunda görüş alışverişleri ve düşüncelerini benimle paylaştıkları, verdikleri destek ve katkılar için ayrı ayrı içtenlikle teşekkür ederim.

Ayrıca kitabın hazırlanması aşamasında özellikle kaynak temini noktasında kendisi ile iletişim kurduğum İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Anabilim Dalı kıymetli hocalarından Dr. Mert Namlı’ya araştırma konusunda ve kaynak noktasında yol göstericiliği için teşekkür ederim.

Çalışmamızın özellikle uygulama ile birleştirme noktasında 7343 sayılı Kanunun gerekçeleri ve Adalet Komisyonu Raporlarına erişim noktasında ve uygulama ile ilişkili olan Yargıtay kararları noktasında kendisine başvurmam üzere destek ve kaynak bilgi ve belge noktasında yardımlarını esirgemeyen kıymetli ağabeyim ve büyüğüm Av.Cüneyt Uyar’a ve bu vesileyle kıymetli hocamız Av.Talih Uyar’a müteşekkirim.

Son teşekkürüm ise çalışmanın yayımlanmasını üstlenen Aristo Yayınevine ve tüm yöneticilerine ve çalışanları ile, söz konusu eserin editörlüğünü üstlenen Sayın Av. Aydan DÜZGÜNKAYA’ya; eserin tasarım ve yayına hazırlanmasından yayınlanmasına kadarki süreçte her türlü yardım ve özverilerinden dolayı ayrıca teşekkür ediyorum.

Kitabın okuyucu ve uygulayıcıya fayda ve katkı sağlaması dilek ve temennilerimle …

Atilla GÜNDOĞAN

İstanbul İcra Müdürü (Hukukçu)