Anonim Şirketlerde Şartlı Sermaye Artırımı

Anonim şirketlerin zaman zaman oluşan finansman ihtiyaçlarına buldukları çözümlerden biri, sermaye artırımıdır. Sermaye artırımları sayesinde şirket, yüksek faizli veya kısa vadeli kredi kullanmak yerine ihtiyaç duyduğu finansmanı şirketten nakit çıkışı olmadan sağlayabilir. Şirket, sermayesini sabit sistemde esas sermaye artırımı veya kayıtlı sermaye sistemi ile de artırabilir. Ancak sabit sistemde esas sermaye artırımında karar organı genel kuruldur. Genel kurulun toplanması ise zor ve çok sayıda formalite ile mümkündür. Bu soruna çözüm olarak bulunan kayıtlı sermaye artırımında ise genel kurul münhasır yetkisi olan sermaye artırımını yönetim kuruluna devretmektedir. Ayrıca her iki sistem de pay senedi ile değiştirilebilir tahvil uygulaması ve çalışanların şirkete katılımı için uygun değildir.

Çalışmamızın konusunu oluşturan şartlı sermaye artırımı, 6102 sayılı kanun ile Türk hukukunda ilk defa düzenlenmiş bir sermaye artırım yöntemidir. Bu sermaye artırım yönteminde sermaye, alım ve değiştirme hakkı sahipleri bu haklarını kullandıkları anda ve oranda artmaktadır. Alım ve değiştirme hakkı sahipleri şirketin ihraç ettiği tahvil ve benzeri borçlanma araçlarını ellerinde bulunduran şirket alacaklıları ile şirket çalışanlarıdır. Şirket, paraya ihtiyaç duyduğunda, pay senedi ile değiştirilebilir tahvil sahipleri ile çalışanlara, şirketin pay senetlerinden vererek onları şirkete ortak yapmaktadır. Bu suretle şirketten nakit çıkışı azaltılmakta ve yabancı sermaye öz sermayeye dönüştürülmektedir.

Şartlı sermaye artırımında, anonim şirketin genel kurulu artırıma dayanak teşkil eden esas sözleşme değişikliğini yaptıktan sonra, sermaye uzun bir zaman dilimi içinde yavaş yavaş artmaktadır. Bu süreçte ne genel kurulun ne de şirketin başka bir organının sermaye artırımına bir etkisi olmamaktadır. Sermayenin ne zaman ne kadar artacağını alım ve değiştirme hakkı sahipleri ile alacaklılar belirlemekte, pay senetleri de ihtiyaca göre çıkarılmaktadır.

Şartlı sermaye artırımında, sermaye artırım yetkisi, şirketin herhangi bir organında değil, alım ve değiştirme hakkı sahibi olan üçüncü kişilerdedir. Ayrıca, diğer sermaye artırım yöntemlerinde olan mevcut pay sahiplerinin rüçhan hakkı bu yöntemde yoktur. Ancak mevcut pay sahiplerinin mağdur olmaması için, 6102 sayılı kanunda, hukukumuz açısından yeni olan önerilmeye muhatap olma hakkı ihsas edilmiştir. Bu hak sayesinde mevcut pay sahipleri, şirketin yeni ihraç ettiği pay senedi ile değiştirilebilir tahvillerden alarak paylarının sermayeye olan oranını koruma imkânını bulabilirler.

Şartlı sermaye artırımı yönteminde korunması gereken tek menfaat sahibi mevcut pay sahipleri değildir. Alım ve değiştirme haklarını kullanarak şirketin ortağı haline gelen değiştirilebilir tahvil veya benzeri borçlanma araçları sahiplerinin ve çalışanların da şirketin bazı işlemlerine karşı korunması gerekmektedir. Özellikle alım ve değiştirme hakkı sahipleri ve çalışanlar haklarını kullanmadan önce, şirket, sermaye artırımına gider veya yeni borçlanma senetleri ihraç ederse, hak sahipleri mağdur edilmiş olur. Bu yüzden 6102 sayılı kanunda alım ve değiştirme hakkı sahiplerini koruyucu hükümlere de yer verilmiştir.

Çalışmamız giriş ve sonuç bölümü dışında üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sermaye kavramı açıklanmış, sermaye artırım yöntemleri hakkında bilgi verilmiş, bu yöntemler ile şartlı sermaye artırımı ile farklar ortaya konulmuştur. Bu bölümde ayrıca şartlı sermaye artırımının temel özellikleri de açıklanmıştır.

İkinci bölümde şartlı sermaye artırımına katılabilecek kişileri düzenleyen TTK m. 463 incelenmiştir. Bu bölümde pay senedi ile değiştirme hakkı veren tahvillerin şirket ve yatırımcılar açısından faydaları ve sakıncaları üzerinde durulmuş, tahvil benzeri borçlanma araçlarının neler olabileceği açıklanmaya çalışılmıştır. Şartlı sermaye artırımına katılabilecek üçüncü grup olan şirket çalışanlarının, şirket ortağı yapılmasındaki amaç ve faydalar irdelenmiştir. Bu bölümde, ayrıca, şartlı sermaye artırımının kanunda yer almayan alanlarda da uygulanabilip uygulanamayacağı tartışılmıştır.

Üçüncü bölümde şartlı sermaye artırım süreci, bu sermaye artırım yöntemine getirilen sınırlamalar ve menfaat sahiplerinin korunması incelenmiştir. Bu yöntemde en önemli menfaat sahiplerine, başka bir ifadeyle mevcut pay sahiplerine tanınan hak olan önerilmeye muhatap olma hakkı inceleme konusu yapılmıştır. Ayrıca bu bölümde şartlı sermaye artırımına katılarak şirketin ortağı haline gelen borçlanma araçlarının sahiplerinin korunması üzerinde de durulmuştur.

Çalışmamız yaptığımız incelemeler sonucunda vardığımız değerlendirmelerin yer aldığı sonuç bölümüyle son bulmaktadır.