Ali Şir Nevayi Divanlarının Dibaceleri

Ali Şir Nevayi Divanlarının Dibaceleri

Türk dili ve edebiyatı sahasında yapmış olduğu çalışmaları ile Türkçeye eşsiz hizmetler sunan Ali Şir Nevayî, altısı Türkçe biri Farsça olmak üzere yazdığı yedi divan ile bütün Divan edebiyatının en başarılı ve en velut şairlerinin başında gelir. Nevayî, Bedāyi‘ü’l-Bidāye ve Nevādirü’n-Nihāye adlı iki Türkçe divan yazdıktan sonra yaşamının sonlarında Ḫazāyinü’l-Ma‘anî adı ile dört divandan müteşekkil bir külliyat oluşturmuştur. İlk iki divanı ve sonradan hazırladığı külliyatı için ön söz niteliğinde birer dibace yazmıştır. Nevādirü’n-Nihāye için yazılan dibace günümüze kadar ulaşmamıştır. Bedāyi‘ü’l-Bidāye’nin ve Ḫazāyinü’l-Ma‘anî’nin dibaceleri Nevayî’nin hayatı, eserlerinden başka şiir yazma ve divan tertip etme ilkeleri hakkındaki düşünceleri gibi çeşitli konularda bilgi alınabilecek birincil kaynaklardandır.

Bu kitapta Nevayî’nin Türkçe divanları hakkında genel bilgi verildikten sonra şairin Bedāyi‘ü’l-Bidāye ve Ḫazāyinü’l-Ma‘anî için yazdığı dibacelerin çeşitli kütüphanelerde bulunan dörder nüshası esas alınarak karşılaştırmalı metni, Türkiye Türkçesine aktarımı, gramatikal dizini ve sözlüğü hazırlanmış; çalışmanın sonuna dibacelerin Taşkent nüshalarının tıpkıbasımı eklenmiştir. Bedāyi‘ü’l-Bidāye dibacesi Nevayî divanlarının nüshalarında en yaygın bulunanı olduğundan şair hayatta iken istinsah edilen nüshaları çalışmaya esas alınmıştır. Ḫazāyinü’l-Ma‘anî dibacesi ise nüshalarda daha az bulunmakla birlikte en eskisi muhtemelen XV. yüzyılın sonu XVI. yüzyılın başında istinsah edilmiştir. Nevayî’nin hayatı, edebî kişiliği ve görüşleri vb. hakkında kendi ifadeleriyle bilgi alabileceğimiz kaynak olan dibacelerin üzerine hazırlanan bu çalışmayla Çağatay Türkçesi ve edebiyatı araştırmalarına katkı sağlamak amaçlanmıştır.