Yetkin Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikasının Geleceği

SUNUŞ

Ortak Tarım Politikası (OTP), Avrupa Birliği bütünleşmesinin ana belirleyicilerinden biri sayılabilecek, Avrupa tarımını şekillendirmeye yönelik bir hareket planı uygulamasıdır. 1950’de temelleri atılan ve 1958’de yürürlüğe giren OTP, İlk uygulamaya konulduğu 1958’den bu güne, gerek ilkeleri gerekse  politika araçları ve temel değerleri paradigmal bir değişim yaşamıştır. 2000’li yılların başından itibaren bu konuda daha da radikal bir çizgi izlenmeye başlanmış, özellikle 2003 Reformu sonrası, OTP araçlarının değişmeye başlaması, bu değişimin en önemli işaretlerinden biri olmuştur. 2007 yılından itibaren ise, 28 üyeli bir AB için sürdürülebilir ve kapsamlı büyümeyi hedefleyen “Avrupa 2020 Stratejisi” doğrultusunda  yeni bir OTP’ ye zemin yaratılmış, OTP araçları etkin ve basit bir duruma getirilerek, yeni bir tarım politikasının uygulamaya konulması hedeflenmiştir. Zira, Avrupa 2020’ye tarımdaki iyileşmenin, ekonomik sektörlere yayılması, büyüme üzerindeki olumlu katkı yapmaktadır. Dolayısıyla OTP’nin de bu sürece etkisi kaçınılmazdır. Tarım sektöründeki çiftçilerin gelir düzeyindeki iyileşme, güçlü ve rekabetçi tarıma katkıda bulunacak, dolayısıyla AB ekonomisi olumlu etkilenecektir.

AB bütünleşmesinin önemli uygulamalarından olan OTP’nin geleceğini inceleyip değerlendirmeyi doktora tez konusu olarak seçtim. “2014-2020 Mali Planı Çerçevesinde Ortak Tarım Politikasının Geleceğinin Değerlendirilmesi” başlığı ile yazdığım doktora tezimin esas alınarak kitap haline getirilmesiyle meydana gelen bu eserde, 2013 sonrası için hedeflenen yeni OTP’nin geleceğine ilişkin yönelimleri ortaya koymaya çalışarak, öncelikle, AB’nin yeni OTP kapsamında, küresel dengeler ve Birlik çıkarları doğrultusunda nasıl bir politika öngördüğü, bu öngörülerin AB halklarının ihtiyaçları ve beklentileri ile uyuşup uyuşmadığı araştırmaya çalıştım.

Bu çalışmayı yürütmemde beni değerli görüşleriyle yönlendiren ve bana destek veren başta tez danışmanım Prof. Dr. Nurettin Bilici’ye, tez izleme komitesinin ve tez jürisinin  değerli üyeleri Prof. Dr. Belgin Akçay ve Prof. Dr. Ahmet Şahinöz’e, tez jürisi üyeleri hocalarım Prof. Dr. Berrin Ataman ve Prof. Dr. Bülent Gülçubuk’a teşekkürü borç bilirim.

Ayrıca gerek yüksek lisans gerekse doktora öğrenciliğim süresince, bu alanda yetişmemde emeği olan Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Birliği ve Uluslararası Ekonomik İlişkiler Anabilimdalı’nın tüm öğretim üyelerine ve ATAUM’daki çalışma arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca  kitabın kısa sürede basımını sağlayan Yetkin Yayınevi’nin değerli yetkilileri Muharrem Başer ve  Y.Ziya Gülkök ile yayınevi çalışanlarına teşekkür ederim.  

İÇİNDEKİLER 

GİRİŞ 21 BİRİNCİ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ VE ORTAK TARIM POLİTİKASI

I. AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ 27

A. AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ’NİN YAPISI VE OLUŞUMU 27

B. AB BÜTÇESİ’NİN ÖZELLİKLERİ 28

1. AB Bütçesi’nin Büyüklüğü 28

a. AB Bütçesi’nin Kaynakları 29

2. AB Bütçesi’nin Harcamaları 35

a. Çok Yıllı Mali Planlar 35

b. 2014-2020 Çok Yıllık Mali Planı Çerçevesinde AB Harcamaları 37

II. ORTAK TARIM POLİTİKASININ GELİŞİMİ 41

A. DÜNDEN BUGÜNE ORTAK TARIM POLİTİKASI 41

B. NEDEN ORTAK BİR TARIM POLİTİKASI? 43

1. OTP’nin İlkeleri 47

2. OTP’de Destekleme Mekanizmaları 48

a. Ortak Piyasa Düzenlemeleri 49

b. Çiftçi Destekleme Mekanizmaları 50

C. OTP’DE REFORM SÜRECİ 54

1. Dünden Bugüne OTP 54

a. 1960-1992 Arası OTP 54

b. 1992 Sonrası Değişim Süreci 58

c. Gündem 2000 ve 2003 Reformu 64

 

İKİNCİ BÖLÜM

ORTAK TARIM POLİTİKASI’NIN DEĞİŞİM TRENDLERİ ve GELECEK SENARYOLARI

I. 2007 SONRASI ORTAK TARIM POLİTİKASI 77

A. DEĞİŞİM TRENDLERİ 77

B. OTP Süreç taraması Çalışmaları 77

1. “Süreç taraması” Değerlendirmeleri Işığında OTP ve Değişim Süreci 77

2. Etki Analizleri Bağlamında “Süreç taraması” Çalışmalarına Bakış 82

a. Etki Analizi 82

b. “Süreç taraması”Kapsamında TÖS Üzerine Etki Analizi Çalışmaları 82

II. 2020’YE DOĞRU ORTAK TARIM POLİTİKASI 91

A. SAĞLIK TARAMASINDAN 2013’E OTP’NİN GELİŞİMİ 91

B. 2020’YE DOĞRU OTP AJANDASI 94

1. Doğrudan Ödemeler 98

2. Piyasa Önlemleri 98

3. Kırsal Kalkınma 99

C. 2020’YE DOĞRU OTP’YE YÖNELİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRMELER 100 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YENİ ORTAK TARIM POLİTİKASI ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

I. AVRUPA BİRLİĞİ VE ORTAK TARIM POLİTİKASI AÇISINDAN MEŞRUİYET SORUNSALI 113

II. 2013 SONRASI YENİ ORTAK TARIM POLİTİKASI’NIN  GELECEĞİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER 121

A. Yeni OTP Sürecinin Önemi ve 2013 Sonrası için Hazırlıklar 121

a. Reform Sürecinin OTP Araçlarına Etkisi 123

b. Yeni OTP Ne Kadar Meşru? 143

III. “ORTAK” POLİTİKA OLARAK, TARIM POLİTİKASI ÜZERİNE TARTIŞMA VE FRANSA, POLONYA, İNGİLTERE ÖRNEĞİ 149

A. FRANSA’NIN OTP’NİN GELECEĞİNE İLİŞKİN YÖNELİMLERİ 149

B. POLONYA’NIN OTP’NİN GELECEĞİNE İLİŞKİN YÖNELİMLERİ 156

1. Büyük Genişleme Sonrası OTP’yi Şekillendiren Unsurlar 156

2. MDA Ülkesi Olarak Polonya’nın OTP’ye Uyumu veYaklaşımı 157

C. İNGİLTERE’NİN OTP’NİN GELECEĞİNE İLİŞKİN YÖNELİMLERİ 164

1. İngiliz Çeki ve Yeni Mali Plan 165

2. Yeni OTP’ye İngiliz yaklaşımı 165 SONUÇ-DEĞERLENDİRME 171 

KAYNAKÇA 181