Vedat Ahlaka Aykırı Bir Fiille Kasten Verilen Zararın Tazmini (TBK 49 II)

ÖNSÖZ

 

Bu çalışma, Üniversitelerarası Kurul’a doçentlik tezi olarak sunulmak üzere hazırlanmıştır. “Ahlaka aykırı bir fiille kasten verilen zararın tazmini” konusu ve dolayısıyla TBK m. 49 f.2 hükmü ile ilk tanışmam, herhalde Galatasaray Üniversitesi’nin Hukuk Fakültesi’ndeki lisans öğrenimim sırasında, ilk defa Medeni Hukuk dersini takip ettiğim güne rastlar. O günden bu güne de, konu çeşitli vesilelerle karşıma çıkmış ve yoğun ilgimi celbetmiştir. Lisans günlerinden beri üzerinde çalışmayı arzu ettiğim bu konuya yoğunlaşma ve konuyla alakalı olarak zaman içinde geliştirdiğim fikirleri kapsamlı bir araştırma içinde ele alma imkânını ise, ilk defa İstanbul’da geçirdiğim yedek subaylık döneminde buldum. Aradan geçen zamanda, çalışma gittikçe daha da gelişti. Bu konunun doçentlik tez konusu olarak seçilmesinde ise, Türk Hukukunda sadece bu konuyu tüm boyutlarıyla ele alan çok fazla akademik çalışma olmaması da teşvik edici olmuştur.

Çalışmanın hazırlanmasında birçok kişinin maddi ve manevi anlamda desteği oldu. Bu vesileyle kendilerine teşekkür etmeyi bir borç bilirim:

Öncelikle bu tez çalışmasının gerektirdiği vakti bana cömertçe sağlayan ve beni her fırsatta teşvik eden Fakültemizin dekanı, sayın hocam, Prof. Dr. Havva Karagöz’e ne kadar teşekkür etsem azdır. Akademik hayatımın her bir aşamasında samimi desteğini ve değerli fikirlerini benden esirgemeyen ve çalışmalarımı her zaman büyük bir ciddiyetle takip eden kıymetli hocam Prof. Dr. Rona Serozan’a da özel olarak teşekkürlerimi sunarım. Değerli hocalarım, Prof. Dr. Burak Özen ve Doç. Dr. İpek Sağlam, çalışmalarıma gösterdikleri yakın ilgi ve çetrefilli hukuki problemler karşısında her başım sıkıştığında sundukları fikir alışverişi imkânı bakımından benim için her zaman özel bir yere sahip olacaklar.

Yedek subaylık dönemimde görevli olduğum mesai saatlerinin dışında sık sık ziyaret edebilme fırsatını bulduğum Galatasaray Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi Kütüphaneleri bana o dönemde ihtiyacım olan çalışma ortamını en iyi şekilde sundular. Bu bağlamda her iki kütüphanenin çok değerli çalışanlarına, özellikle Galatasaray Üniversitesi’nden sayın İsmail Hakkı Bayraktar’a ve İstanbul Üniversitesi’nden sayın Necmiye Özcan’a en içten teşekkürlerimi sunarım.

Bu çalışmanın araştırma kısmının yapılmasında yoğun tempoları arasında bana vakit ayıran iki özel kişiye de ayrıca teşekkür etmek isterim: Bunlardan ilki çalışmayı da kendisine ithaf ettiğim sevgili kardeşim Av. Merve Bülvin Kapancı’dır. Kendisi İsviçre’de yürüttüğü yüksek lisans çalışmaları esnasında deyim yerindeyse elim kolum olmuş, birçok esere kolaylıkla ulaşabilmemi sağlamıştır. Diğer taraftan, Cenevre Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde araştırma görevlisi olarak bulunan değerli arkadaşım Ece Velioğlu Yıldızcı’nın kendi yürüttüğü doktora çalışmaları arasında bir yandan da her ihtiyaç duyduğumda bana sağladığı kaynak desteği yadsınabilir değildir.

Hiç şüphesiz, çalışmalarımın her aşamasında gösterdikleri samimi destek, sevgi ve sabırları için ise başta annem Handan Lamia Kapancı, babam Ferruh Kapancı ve anneannem Semia Kiraz olmak üzere tüm aileme ve sevgili arkadaşım Yrd. Doç. Dr. Başak Başoğlu’na da özellikle minnettarım.

Son olarak çalışmamı yayımlama inceliğini gösteren Vedat Kitapçılık’a ve sayın Vedat Carbaş’a özel olarak teşekkürlerimi sunarım. Sayfa düzeni ve kapak tasarımındaki özenli çalışmaları için de sayın Berrin Doğrul’a ve sayın Fatih Kuzubaş’a ayrıca teşekkür ederim.

 

Kadir Berk Kapancı

İstanbul, 15 Haziran 2016

 İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ    VII

KISALTMALAR CETVELİ    XV

GİRİŞ        1

§1 – AHLAKA AYKIRI FİİLLERDEN SORUMLULUĞUN

AMACI, ŞARTLARI VE SONUÇLARI

 

I.     TBK m. 49 f.2 Hükmünün Amacı ve Kökeni    7

II.     TBK m. 49 f.2’nin Uygulama Şartları    12

    1.    Ahlaka Aykırı Fiil    12

    2.    Kast    22

    3.    Zarar    34

    4.    Nedensellik Bağı    40

III.    TBK m. 49 f.2’nin Şartları Oluştuğunda Zarar Görenin

    Başvurabileceği İmkânlar    43

IV.     Ahlaka Aykırı Fiillerden Dolayı Tazminat Sorumluluğunda        

    Zamanaşımı    51

§2 – AHLAKA AYKIRI FİİLLERDEN DOLAYI TAZMİNAT

SORUMLULUĞU BAĞLAMINDA ÖZELLİK

ARZ EDENBAZI DURUMLAR

V.     Ahlaka Aykırı Fiillerden Dolayı Tazminat Sorumluluğu

    Önceden Yapılan Bir Anlaşma veya Zarar Görenin Rıza

    Göstermesi ile Bertaraf Edilebilir mi?    57

VI.     Ahlaka Aykırı Fiillerden Dolayı Verilen Zarardan Birden

    Fazla Tazminat Sorumlusunun Bulunması    63

VII.    Ahlaka Aykırı Fiillerden Dolayı Tazminat Yaptırımıyla

    Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görmeden Doğan Menfaat

    Devri Yaptırımının İlişkisi    73

§3 – AHLAKA AYKIRI FİİLLERDEN SORUMLULUĞUN

UYGULAMA ALANI VE SOMUT UYGULAMA

ÖRNEKLERİ

VIII.    TBK m. 49 f.2 Hükmünün Uygulama Alanı    83

    1.    Genel Olarak    83

    2.    Özel Olarak    86

        a.    Bir Başkasının Sözleşmesel İlişkisine Müdahaleden

            Dolayı Oluşan Zararın Tazmininde    86

        b.    Bir Alacak Hakkının (Dolaylı Olarak) Konusunu

            Oluşturan Değerlere Doğrudan Halel Getirilmesinden

            Doğan Zararın Tazmininde    110

        c.    Bir Yenilik Doğuran Hakkın (Dolaylı Olarak) Konusunu

            Oluşturan Değerin Bir Başkasına Devredilmesi Nedeniyle

            Uğranılan Zararın Tazmininde    112

        d.    Sözleşmenin Geçersiz Olmasına Yol Açılmasından veya

            Geçersizlik Bir Tarafça Bilindiği Halde Diğer Tarafın

            Uyarılmamasından Doğan Zararın Tazmininde    120

        e.    Sözleşme Yapma Zorunluluğunda Kendisiyle Sözleşme

            İlişkisi Kurulmayan Kişinin Zararının Tazmininde    121

        f.    Yansıma Zararın Tazmininde    128

        g.    Sözleşme Dışı Yanlış Tavsiye, Öğüt veya Bilgi Verilmesine

            Bağlı Olarak Doğan Zararın Tazmininde    132

        h.    Yardıma İhtiyacı Olan Kişiye Yardım Edilmemesine veya

            Bir Başkasını Bekleyen Tehlikenin Bildirilmemesine

            Bağlı Olarak Doğan Zararların Tazmininde    134

        i.    Açık Artırma (veya Eksiltme) Yoluyla Yapılan Satışlarda

            İhalenin İptali Nedeniyle Uğranılan Zararın Tazmininde    137

        j.    Teminat Amaçlı Garanti Sözleşmelerinde Garanti Verenin

            Esas Borçluya Rücu Etmesinde    142

        k.    Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan İade Alacağının

            Konusunu Devralan veya İade Alacağına Halel Getiren

            Kişiden Tazminat Talep Edilmesinde    143

        l.    Muvazaalı Bir Alacağın Temlikinde Borçlunun Uğradığı

            Zararı İlk (Sözde) Alacaklıdan Tazmininde    147

        m.    İnançlı İşlemlerde İnananın Uğradığı Zararın

            Tazmininde    151

        n.    Zilyetliğin Havalesinde Zilyetliği Havale Yoluyla

            Kazanan Yeni Dolaylı Zilyedin Uğradığı Zararın

            Tazmininde    158

        o.    Tenkis Davasının Konusunu Oluşturan Değerin

            (Sağlar Arası) Kazandırma Lehdarı Tenkis Yükümlüsü

            Tarafından Bir Başka (Üçüncü) Kişiye Devredilmesi

            Halinde, Saklı Paylı Mirasçının Uğradığı Zararın

            Tazmininde    159

        p.    Know-How’ın (Yararlı Teknik/Ticari Bilgi ve/veya

            Becerilerin) Hukuken Korunmasında    164

        q.    “Sanal Para” (Virtual Money) Değerlerinin Hukuken

            Korunmasında    168

        r.    İşyerinde Psikolojik Tacize (Mobbing) Bağlı Olarak

            Doğan Zararın Tazmininde    174

        s.    Hak Arama Özgürlüğü Bağlamında Dava ve Şikayet

            Haklarının Kötüye Kullanılmasından Doğan Zararın

            Tazmininde    177

    3.    TBK m. 49 f.2’nin Uygulama Alanına Gireceği

        Şüpheli Durumlar    181

        a.    Kişilik Hakkı İhlalinin Gerçekleşmediği Durumlarda -Salt-

            Manevi Zararın Tazmini Bakımından TBK m. 49 f.2’ye

            Başvurulabilir mi?    181

        b.    Dolaylı Temsile Başvurulmak Suretiyle Tapu Sicilindeki

            Yolsuz Tescile Dayalı Olarak Gerçekleşen İyiniyetle Ayni

            Hak Kazanımlarında Eski (Gerçek) Hak Sahibinin Bu

            Duruma Bağlı Zararının Tazmininde TBK m. 49 f.2’ye

            Başvurulabilir mi?    185

        c.    Eksik Borçların İfa Edilmemesi Nedeniyle Oluşan

            Zararın Tazmini İçin TBK m. 49 f.2’ye

            Başvurulabilir mi?    189

IX.    Yargıtay Kararlarından TBK m. 49 f.2 ile İlgili Bazı

    Somut Uygulama Örneklerinin Değerlendirilmesi    190

    1.    Genel Olarak    190

    2.    Özel Olarak    191

        a.    Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 29.09.1962 tarihli ve

            E. 4629 – K. 7109 sayılı Kararı  (“Sözleşmenin Geçersiz

            Olduğunun Sonradan İleri Sürülmesi”)    191

        b.    Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 07.12.1981 tarihli ve

            E. 7372 – K. 7937 sayılı Kararı (“Kiraya Verilmiş Olan

            Eşyanın Geri Elde Edilerek Bir Başkasına Kiraya 

            Verilmesi”)    193

        c.    Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin 02.06.1984 tarihli ve

            E. 22 – K. 623 sayılı Kararı (“Orman Sahasında Yetkisiz

            Ağaç Kesilmesine Ses Çıkarılmaması”)    194

        d.    Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin 16.06.1986 tarihli ve

            E. 3849 – K. 4732 sayılı Kararı (“Başkasına Ait Eşyanın

            Kendisine Aitmiş Gibi Gösterilmesi ve Üzerine Haciz

            Koyulmasına Kayıtsız Kalınması”)    197

        e.    Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 15.04.1993 tarihli ve

            E. 1993 – K. 3207 sayılı Kararı (“Kira Konusu Eşyanın

            İlk Kiracıya Zarar Verilmesi Amacıyla Bir Başkasına

            Kiraya Verilmesi”)    199

        f.    Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 23.02.1995 Tarihli ve

            E.7138 – K. 1522 Sayılı Kararı (“Önalım Hakkının

            Dolaylı Olarak Konusunu Oluşturan Anonim Ortaklık

            Paylarının Üçüncü Bir Kişiye Devredilmesi”)    200

        g.    Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 01.10.1997 tarihli ve

            E. 4-327 – K. 765 sayılı Kararı (“Dava Sürecinin Haksız

            Şekilde Uzatılması”)    203

        h.    Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 17.03.1999 tarihli ve

            E. 14–155 – K. 150 sayılı Kararı (“Bir Kişiye Haricen

            Satıldığı Bilinen Taşınmazın Bir Başkasına 

            Devredilmesi”)    205

        i.    Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin 15.05.2001 Tarihli ve

            E.3041 – K. 3638 Sayılı Kararı (“Şerh Edilmemiş Satış

            Vaadi Sözleşmesi Konusu Taşınmaz Malın Mülkiyetinin

            Üçüncü Kişiye Devredilmesi”)    209

        j.    Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 03.10.2001 tarihli

            ve E. 6-653 – K. 672 sayılı Kararı (“Kiracının Kira

            Sözleşmesini Sona Erdirerek Alt Kiracıyı Zarara

            Sokması”)    212

        k.    Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 13.11.2003 tarihli ve

            E. 8070 – K. 13649 sayılı Kararı (“Kiracıya Zarar

            Verilmesi Amacıyla Kira Konusu Taşınmazın   

            Devralınması”)    214

        l.    Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 06.11.2013 tarihli

            ve E. 4-364 – K. 1543 sayılı Kararı (“Bir Hukuka

            Uygunluk Sebebinin Varlığında TBK m. 49 f.2 Devreye

            Girebilir Mi?”)    218

SONUÇ    221

KAYNAKÇA    227