Çağatay Hanlığı - Büyük Moğol Kağanlığı Arasındaki Siyasi İlişkiler

Uzun süren mücadeleler sonrası 1206 yılında Cengiz Han’ın dokuz tuğlu sancağı altında birleşen Moğolistan halkları yeni bir devlet kurmuş ve Moğol adıyla dünyaya nam salmışlardır. Kurulan bu devlet, on beş yıllık bir süre zarfında Mançurya’dan, Doğu Avrupa’ya kadar sınırlarını genişletmiştir. Neticede bilinen dünyanın neredeyse dörtte birine yayılmış olan Moğol devletinin, tek bir merkezden yönetilemeyeceği düşüncesi hâsıl olmuştur. Böylelikle hâkim olunan topraklar Cengiz Han eliyle eşi Börte Üçin’den doğan oğulları arasında pay edilerek bazı idari merkezlere bölünmüştür. Yapılan paylaşımda Türkistan arazisi Çağatay’ın hissesine düşmüştür. Çağatay Han’dan başlayarak, yaklaşık yüz elli yıllık bir süre boyunca bölgeyi onun hanedanı kontrolü altında tutmuştur. Ancak bu hanedanın bölgedeki siyasi ve kültürel izleri sadece hâkimiyet sürdükleri dönemle kısıtlı kalmamış, asırlar sonrasına taşınmıştır.

Türkistan tarihi açısından mühim bir siyasi teşekkül olan Çağatay Hanlığının, tarihi ile ilgili yapılmış çalışmalar oldukça kısıtlıdır. Durumu özetleyebilmek için, bahsi geçen hanlık üzerine dünya tarihçiliğinde yazılmış müstakil eser (kitap) sayısının iki elin parmaklarını geçmediği, söylenebilir. Elbette alandaki eser azlığının farklı nedenleri vardır. Bunların en başında hanlığın tarihini aydınlatmak adına kullanılan kaynakların oldukça çeşitli dillerde kaleme alınmış olması gelmektedir. Tüm bu hususlar da göz önüne alındığında şu an elinizde tuttuğunuz kitabın türünün nadir örneklerinden birini teşkil ettiği anlaşılabilir.